Hasan Kalkan’ın Kalkan ile Kapıtaş ın arası türküsünün anatomisi 1

Hasan Kalkan'ın 23 Şubat salı günü Kumluca Belediyesi Düğün Salonunda Atatürkçü Düşünce Derneği'nin konserinde tanıdım. Konserin Şefi 

İbrahim Bilgenoğlu, kendisini izleyenleretakdim ettikten sonra " Kalkan ile Kapıtaş'ınarası " türküyü söylemesini istedi. Oda bizikırmayıp Enver Çatal'ın sazı eşliğindetürküyü baştan sona okudu.Ben o türküyü daha önce Zara'dan dinlemiştim.Ama pek dikkatimi çekmemişti.Hasan Kalkan hocamız bir okudu , pirokudu. Diyebilirim ki , ben o sırada türküyüyeniden keşfettim. Çünkü hocamız türküyüduyarak ve her türlü ayrıntılarını vererekokudu.Daha sonra öğrendik ki türkünün bestesibu kişiye aitmiş.Hasan Kalkan hocamız Kalkan Kapıtaş'ınyukarısındaki Bezirgan köyünden .1960 'lı yıllarda Kaş-Fethiye sahil yoluyapılırken Kapıtaş'da biriş kazası olur. Gittiniz mibilmem Kapıtaş Kanyonu'nundenize açıldığıyerde bir falez vardır. Bufalezin yüksekliği en az50 metredir. Kaş-Fethiye yolu , plajı dünyacaünlü olan bu falezineteği yarılarakyapılmıştır.1960'lı yıllardaTürkiye teknolojibakımından yoksul. İster yol,ister barajyapımında olsun , kayalara kompresörledelikler açılıyor, sonra bu deliklere fünyelerve kimyasallar konuyor . Bu fünyeler kablolarlabirbirine bağlanıyor ve hep birlikte patlatılıyor.Kırılan taşlar zor şartlarda ya yolunkıyısına ya da biraz ilerisinde bie yeredökülüyor.O zamanlarda iş güvenliği kavramı diyebir şey de yok. İş ne kadar tehlikeli olursaolsun, kara düzen çalışılıyor. Ne iş giysisi ,ne baret takmak , , ne askı bağlamak.İnsanlar en zor koşullardabile çevikliklerine ve ustalıklarınagüveniyorlar. Bu durum bir çokyerde iş kazasına neden oluyor.İşte bu Kapıtaş yolu yapılırkende iki işçi yardan uçup ölüyor.Türkünün konusu olan Halil ölenişçilerden biri.Hasan Kalkan hocamızın anlattığınagöre sadece cenaze sahipleri değil , olayımerak edenler de olay yerine gidiyorlar.Tabii çocuklarda. Bunların içinde HasanKalkan da var. İşçi yardan uçmuş ve düşerdüşmez ölmüş. Tabii ağıtlar, bağırışçığırışlar , vahlar tuhlar... Hocanın dikkatinibir kadın çekiyor. Kadın bir kenara çekilmiş,bir yandan elini dizlerine vuruyor, bir yandanda " Halil'im ..." diye uğunuyor.Başkada bir şey demiyor. Gözünden yaş bilegelmiyor. Kadın (deyim yerindeyse ) şokolmuş. İçinin acısından nutku tutulmuş.Gene hocamızın anlattığına göre Bezirganköyü öyle ağıt yakılan , çalıp çığırmanınbol olduğu bir köy değil. ZatenAntalya'da merkez , Korkuteli, Elmalı,Turunçova gibi yerlerin türküleri var. Demre'ninbatısında çalıp çığıran , yakım yakankimse yok. Hasan Kalkan kardeşimiz birazbüyüyünce Fethiye'ye gidip orada terziçıraklığı yapıyor. Sonra usta oluyor veFethiye'de bir çok işe koşuluyor. Bu aradasaz da öğreniyor. Bir usta gibi çalmıyortabii. Ama zaman zaman ezgiler yokluyorbunun yüreğini . Sözgelimi araç kullanırkengeliyor, bir olay görünce geliyor. O, bunlarıaklının bir köşesine yazıyor.Birgün köyüne gidiyor. Laf arasında sözbu olaya geliyor. Hocanın çocukluğundaKapıtaş'taki kaza sırasında gördüğükadının hayali -epey zaman geçmiş olmasınarağmen- gelip gözünün önünedikiliyor.Tabii ki Hasan KalkanHocamız beste yaparkenhazırlıksız yani irticali yapmıyor.Önce olay , konu , durum,bir çift söz ya da bir ezgihocanın kalbine (ya dabelleğine) düşüyor. Sonra oonu yavaş yavaş demlendiriyor.( Anlatırlar ki , Kızıldeniz'deistiridyeler Nisan ayındasuyun yüzüne çıkarlar vekabuklarını açıp bereketlinisan yağmurlarından birdamlayı içeri alırlar, sonra datekrar denizin derinliklerinedalarlarmış. Orada yavaşyavaş gövdelerindençıkardıkları özel bir sıvı ile osu damlasının çevresinikaplarlarmış. Ne kadar derinedalarlar ve denizin altında nekadar uzun süre durabilirlerseürettikleri inci de o kadar iri vedeğerli olurmuş. Şanatçılarda aşağı yukarı aynı teknikleçalışırlar.Bazıları eldeki çekirdek metniaylarca yıllarca bekletip demlendirir)1995 yılında başlayan çalışmalarhocanın içinde demlene demlene , dönedöne 1996 yılında son biçimini alıyor.Türküyü bir TRT sanatçısı notaya alıyor vesanatçı Zara tarafından da söyleniyor. HocaZara'nın tarzından pek memnun değil.Çünkü ritim yüksek . Bu yüzden ağıt formundançıkıyor. Ama neylersiniz ki türkünotaya alınmış ve piyasaya sürülmüş.Türküyü youtube'ta kendi ağzından da dinlemekmümkün. Orada da hakikatenduyarak ve belli bir ritmi tutturarak söylüyor.Hocanın başka besteleri de var. Onlarıniçinde ağıt olanı da , neşeli olanı da var.Allah uzun ömür verirse onlar da yavaşyavaş ortaya çıkıp gözümüzü gönlümüzüşenlendirecek.Bu arada " Kalkan ile Kapıtaş'ın Arası "adlı türküyü çözümlemek istiyoruz. Bizimburada izlediğimiz yöntem sözleri ve ezgiyibu bilgilerin ışığında tekrar çözümleme yöntemidir.Çözümlüme (tahlil), metinlerin anlaşılmasıiçin kullanılan bir edebiyat araştırmasıyöntemidir. Elbette bir metinden herkesfarklı anlamlar çıkabilir. Edebi metinlerin birözelliği de budur: Farklı kişilerce , farklızamanlarda , farklı anlamlar çıkarılabilmesi. Bu durum edebi metinlerin zaafı değil,gücüdür. Önemli olan , bu yorumlarda zorlamaolmamasıdır.Metin çözümlemesinin bir başka yararıda her metnin arkasında yatan kültürelöğelerin anlaşılmasıdır. Bazen bir metneyakından bakarsanız arkasında çok genişbir dünyanın olduğu fark edersiniz.Çoğumuz türküleri dinler geçeriz. Halbukionların arkasında acısıyla , sevinciyle ,öfkesiyle , sevgisiyle , hasretiyle koca birAnadolu ve Türk dünyası vardır. Onlarıniçinde tıp tıp atan insan yüreği vardır.

Hazırlayan
Hüseyin Demir
Edebiyat öğretmeni